Υποβάθρου , Γενικών Γνώσεων, Επιστημονικής Περιοχής, Ανάπτυξης Δεξιοτήτων

Συμβουλευτείτε το Παράρτημα Α

·     Περιγραφή του Επιπέδου των Μαθησιακών Αποτελεσμάτων για κάθε ένα κύκλο σπουδών σύμφωνα με Πλαίσιο Προσόντων του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης

·     Περιγραφικοί Δείκτες Επιπέδων 6, 7 & 8 του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων Διά Βίου Μάθησης

και Παράρτημα Β

·     Περιληπτικός Οδηγός συγγραφής Μαθησιακών Αποτελεσμάτων

·         τις διαφορετικές έννοιες και τα είδη θυματοποίησης,

·         τις κατηγοριοποιήσεις των θυμάτων και τις διαφορετικές θεωρητικές απόψεις με τις οποίες προσεγγίζεται το φαινόμενο της θυματοποίησης,

·         τις αρχές, τις κατευθύνσεις και τις εφαρμογές των πολιτικών πρόληψης και αντιμετώπισης της θυματοποίησης, τη φύση και τα χαρακτηριστικά των αντίστοιχων προγραμμάτων,

·         την έννοια, τους ορισμούς και τις διαδικασίες της αποκαταστατικής δικαιοσύνης, τη χρονική εξέλιξή της και τις βασικές τάσεις που αναπτύσσονται στους κόλπους της,

·         τα ερείσματα, τις βασικές αρχές της και τη σχέση της με τη συμβατική απονομή της ποινικής δικαιοσύνης,

·         τις βασικές διακρίσεις της αποκαταστατικής δικαιοσύνης με βάση το πλαίσιο αναφοράς τους και

·         τα βασικά κριτήρια αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας των αποκαταστατικών παρεμβάσεων και προγραμμάτων.

·         Τέλος, θα είναι σε θέση να συμβάλουν στον σχεδιασμό πολιτικών και την εφαρμογή γενικών και ειδικών προγραμμάτων πρόληψης και αντιμετώπισης της θυματοποίησης, αξιοποιώντας καλές πρακτικές της αποκαταστατικής δικαιοσύνης (ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων, εξωδικαστική διευθέτηση, διαμεσολάβηση κ.λπ.).

Το μάθημα εντάσσεται στο πεδίο των εγκληματολογικών επιστημών και της αντεγκληματικής πολιτικής. Πρόκειται για τα μαθήματα «Εγκληματολογία», «Διεθνής και Ελληνική Σωφρονιστική Πολιτική», «Ποινικό Φαινόμενο και Τυπικός Κοινωνικός Έλεγχος», «Αντεγκληματική Πολιτική και Παγκοσμιοποίηση», «Νέοι, Έγκλημα και Ποινική Καταστολή», «Ασφάλεια και Ανθρώπινα Δικαιώματα», «Θυματολογία και Αποκαταστατική Δικαιοσύνη» και «Ειδικά θέματα Ποινικής Δικαιοσύνης και Αντεγκληματικής Πολιτικής», που εξετάζουν το εγκληματικό και το ποινικό φαινόμενο. Με τα μαθήματα αυτά οι φοιτητές και φοιτήτριες αποκτούν γνώσεις θεωρητικής και εφαρμοσμένης αντεγκληματικής πολιτικής, που περιλαμβάνει το φάσμα των μέτρων που θεσπίζονται και εφαρμόζονται με σκοπό την πρόληψη και την καταστολή του εγκλήματος. Επίσης, οι ενδιαφερόμενοι/-ες προετοιμάζονται για μια συστηματικότερη ενασχόληση με τις εγκληματολογικές επιστήμες σε μεταπτυχιακό επίπεδο.

Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις

Λήψη αποφάσεων

Αυτόνομη εργασία

Ομαδική εργασία

Εργασία σε διεθνές περιβάλλον

Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον

Παράγωγή νέων ερευνητικών ιδεών

Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα

Σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον

Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου

Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής

Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

Λήψη αποφάσεων

Αυτόνομη εργασία

Ομαδική εργασία

Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον

Παραγωγή νέων ερευνητικών ιδεών

Σχεδιασμός και διαχείριση έργων

Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα

Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής

Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης

Το μάθημα αφορά έναν κλάδο των εγκληματολογικών επιστημών που μελετά το θύμα ως κοινωνικό παράγοντα του εγκλήματος, τη θυματοποίηση, τις σχέσεις δράστη – θύματος, τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ θύματος και των υπηρεσιών της ποινικής δικαιοσύνης κατά τη διαδικασία της απονομής της και τη σύνδεση των θυμάτων με κοινωνικές ομάδες και θεσμούς όπως είναι τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, διάφοροι επαγγελματικοί και πολιτικοί φορείς και κοινωνικά κινήματα.

Αντικείμενο του μαθήματος είναι ο εννοιολογικός προσδιορισμός του θύματος (προσώπου, ομάδας ή ολότητας που υφίσταται φυσική, ψυχολογική ή οικονομική βλάβη ή απώλεια από κάποια παράνομη, ζημιογόνο ή καταστροφική ανθρώπινη δραστηριότητα ή και από φαινόμενα που δεν είναι δυνατό να ελεγχθούν από το ίδιο το θύμα) και η εξέταση της θέσης του στις διάφορες μορφές εμφάνισης του εγκληματικού φαινομένου και του ρόλου του για την κοινωνική και ποινική αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού και της θυματοποίησης. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται οι σύγχρονες τάσεις εξωποινικής επίλυσης συγκρούσεων και ειδικότερα η επανορθωτική/αποκαταστατική δικαιοσύνη ως ένας εναλλακτικός ή συμπληρωματικός τρόπος απονομής της δικαιοσύνης.

Περίγραμμα Μαθήματος: 

• Τα ιστορικά προηγούμενα (θυσία, «αποδιοπόμπευση», αντεκδίκηση, αποζημίωση και διαιτησία). H εμφάνιση της εγκληματολογικής θυματολογίας και της θυματολογίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Τα θεωρητικά ρεύματα της θυματολογίας.
• Πρωτογενής, δευτερογενής και τριτογενής θυματοποίηση – Από το ένοχο θύμα (το θύμα που ευθύνεται για τη θυματοποίησή του) στην ασύμμετρη σχέση ή κατάσταση (η διαφοροποιημένη κατανομή εξουσίας ως αναγκαία συνθήκη θυματοποίησης).
• Η θέση και η συμμετοχή του θύματος στην ποινική διαδικασία. Η πολιτική αγωγή. Ποινική και κοινωνική προστασία προς το θύμα – Οι πρωτοβουλίες διεθνών οργανισμών για την υποστήριξη των θυμάτων. Η αποκαταστατική και συμφιλιωτική δικαιοσύνη – η διαμεσολάβηση.
• Θυματολογικές έρευνες και μέτρηση της εγκληματικότητας και της θυματικότητας. Μεθοδολογία, συγκρίσεις, επεξεργασία δεδομένων. Έκταση και μορφές θυματοποίησης – Χαρακτηριστικά θυμάτων. Φόβος του εγκλήματος – φόβος θυματοποίησης και ανασφάλεια. Συνέπειες του φόβου του εγκλήματος και αντιδράσεις για τη μείωσή του.
• Έννοιες και ορισμοί της αποκαταστατικής δικαιοσύνης. Διάκριση μεταξύ επανορθωτικής και αποκαταστατικής δικαιοσύνης και η σχέση τους με την Ειρηνοποιό Εγκληματολογία. Η αποκαταστατική δικαιοσύνη ως κίνημα. Το μοντέλο της ανταποδοτικής δικαιοσύνης έναντι του μοντέλου της αποκαταστατικής δικαιοσύνης.
• Ιστορική αναδρομή: από τον Αριστοτέλη στις σύγχρονες μορφές της αποκαταστατικής δικαιοσύνης. Τάσεις στην εγκληματολογία που ευνόησαν τη διαμόρφωση της σύγχρονης αποκαταστατικής δικαιοσύνης: θυματολογία, καταργητισμός, κοινοτικά πρότυπα αντεγκληματικής πολιτικής.
• Βασικές αρχές της αποκαταστατικής δικαιοσύνης. Το θύμα στο επίκεντρο,  ο ρόλος του παραβάτη και της κοινότητας. Διάκριση της προσωπικής αλήθειας από τη δικαστική αλήθεια. Μηχανισμοί και διαδικασίες της αποκαταστατικής δικαιοσύνης.
• Παραδείγματα σύγχρονων εφαρμογών της αποκαταστατικής δικαιοσύνης: Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία. Η αποκαταστατική δικαιοσύνη ως άλλος δρόμος.
• Παραδείγματα σύγχρονων εφαρμογών της αποκαταστατικής δικαιοσύνης: Η περίπτωση της Βόρειας Ευρώπης και της Αμερικής. Η αποκαταστατική δικαιοσύνη ως συμπληρωματική του Συστήματος Απονομής Δικαιοσύνης.
• Η αποκαταστατική δικαιοσύνη στην Ελλάδα: Θεσμικό πλαίσιο, κατηγορίες αδικημάτων, διαδικασίες, μηχανισμοί υποστήριξης.
• Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της αποκαταστατικής δικαιοσύνης: κατηγορίες αδικημάτων, εμπόδια στην εφαρμογή, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.
• Στο πλαίσιο του μαθήματος παρουσιάζονται ειδικά ορισμένες μορφές παραδοσιακής και δομικής θυματοποίησης (ενδοοικογενειακή βία, βία στο σχολικό περιβάλλον, εμπορία ανθρώπων, κοινωνικός αποκλεισμός, κρατική βία) είτε με φοιτητικές εργασίες είτε με συζητήσεις στις οποίες συμμετέχουν ειδικοί προσκεκλημένοι. Επιπλέον, παρουσιάζονται συγκεκριμένες κατηγορίες εφαρμογής της αποκαταστατικής δικαιοσύνης στην Ελλάδα (μεταχείριση ανήλικων παραβατών, εγκλήματα κατά του περιβάλλοντος) μέσω συζητήσεων με ειδικούς προσκεκλημένους.

Περιγράφονται αναλυτικά ο τρόπος και μέθοδοι διδασκαλίας.

Διαλέξεις, Σεμινάρια, Εργαστηριακή Άσκηση, Άσκηση Πεδίου, Μελέτη & ανάλυση βιβλιογραφίας, Φροντιστήριο, Πρακτική (Τοποθέτηση), Κλινική Άσκηση, Καλλιτεχνικό Εργαστήριο, Διαδραστική διδασκαλία, Εκπαιδευτικές επισκέψεις, Εκπόνηση μελέτης (project), Συγγραφή εργασίας / εργασιών, Καλλιτεχνική δημιουργία, κ.λπ.

Αναγράφονται οι ώρες μελέτης του φοιτητή για κάθε μαθησιακή δραστηριότητα καθώς και οι ώρες μη καθοδηγούμενης μελέτης ώστε ο συνολικός φόρτος εργασίας σε επίπεδο εξαμήνου να αντιστοιχεί στα standards του ECTS

Περιγραφή της διαδικασίας αξιολόγησης

Γλώσσα Αξιολόγησης, Μέθοδοι αξιολόγησης, Διαμορφωτική  ή Συμπερασματική, Δοκιμασία Πολλαπλής Επιλογής, Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης, Ερωτήσεις Ανάπτυξης Δοκιμίων, Επίλυση Προβλημάτων, Γραπτή Εργασία, Έκθεση / Αναφορά, Προφορική Εξέταση, Δημόσια Παρουσίαση, Εργαστηριακή Εργασία, Κλινική Εξέταση Ασθενούς, Καλλιτεχνική Ερμηνεία, Άλλη / Άλλες

Αναφέρονται  ρητά προσδιορισμένα κριτήρια αξιολόγησης και εάν και που είναι προσβάσιμα από τους φοιτητές.

Στην τελική αξιολόγηση λαμβάνεται υπόψη:

1) Η εκπόνηση εργασίας ή η συμμετοχή σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες (προετοιμασία επιμέρους θεμάτων της διδακτέας ύλης, επεξεργασία και παρουσίαση τεκμηρίων, σχολιασμός θεμάτων επικαιρότητας με αξιοποίηση της ύλης του μαθήματος, επικοινωνία και συνεργασία με φορείς, υπηρεσίες και επαγγελματίες του πεδίου, διεξαγωγή πειραματικής έρευνας θυμοτοποίησης).

2) Η  γραπτή εξέταση.

Εκπόνηση και παρουσίαση εργασιών ή συμμετοχή σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες:

Ισχύουν τα κριτήρια της συγγραφής ακαδημαϊκών κειμένων, δοκιμίων και της παρουσίασης  ακαδημαϊκών εργασιών, όπως η ακρίβεια και σαφήνεια της χρήσης της ορολογίας, η δομή και οργάνωση του περιεχομένου και η αξιοποίηση βιβλιογραφίας και άλλων πηγών για την ανάπτυξη του θέματος της εργασίας. Για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων λαμβάνονται υπόψη η συμμετοχή, η πρωτοβουλία, η κατανόηση του κατά περίπτωση χρησιμοποιούμενου εκπαιδευτικού υλικού κ.λπ.

Σχετικές πληροφορίες ανακοινώνονται στην ηλεκτρονική τάξη του μαθήματος.

Cohen, S. (2021), Καταστάσεις άρνησης: Μαθαίνοντας για τις θηριωδίες και τον πόνο, μτφρ. Σοφία Σπυρέα, Αθήνα: εκδ. Τόπος

Φάκελος μαθήματος – Σημειώσεις αναρτημένες στο e-class.

Προαιρετική- ελληνική:

Ανδριανάκης Ε. (2001): Θυματολογικά, Αθήνα-Κομοτηνή: Α.Ν. Σάκκουλας.

Αρτινοπούλου Β., Μαγγανάς Α. (1996), Θυματολογία και όψεις θυματοποίησης, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.

Αρτινοπούλου, Β. (2006), Ενδοοικογενειακή κακοποίηση γυναικών, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.

Αρτινοπούλου, Β. (2010), Επανορθωτική δικαιοσύνη, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.

Βιδάλη, Σ. (2007), «Εγκλήματα του κράτους: Ούτε ασφάλεια ούτε ελευθερία», Τιμητικός τόμος για τον Ιωάννη Μανωλεδάκη. ΙΙ Μελέτες Ποινικού Δικαίου-Εγκληματολογίας-Ιστορίας του Εγκλήματος, Αθήνα – Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας.

Δασκαλάκη Η., Παπαδοπούλου Π., Τσαμπαρλή Δ., Τσίγκανου Ι., Φρονίμου Ε. [επιμ.] (2000): Εγκληματίες και θύματα στο κατώφλι του 21ου αιώνα, Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.

Δημόπουλος Χ. (2006), Εισαγωγή στη θυματολογία, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.

Ζαραφωνίτου Χ. (2002),  Ο φόβος του εγκλήματος, Αθήνα-Κομοτηνή -Α.Ν. Σάκκουλας,

Ζαραφωνίτου Χ. (2008), Τιμωρητικότητα, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.

Καρύδης Β. (2004), Η αθέατη εγκληματικότητα, Α.Ν. Σάκκουλας, Αθήνα – Κομοτηνή.
Συμεωνίδου-Καστανίδου Ε./Chankova D./Giménez-Salinas E. (2013), Αποκαταστατική Δικαιοσύνη σε Ποινικές Υποθέσεις: Προς μια νέα Ευρωπαϊκή Προοπτική, Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη

Συκιώτου, Α. (2006), «Η έννοια του θύματος στην εμπορία ανθρώπων», ΠοινΧρ 2006, σελ.684 επ.

Συκιώτου, Α. (2006), «Οι δυσκολίες και η σημασία της αναγνώρισης ενός ατόμου ως θύματος εμπορίας ανθρώπων», συμβολή στον τιμητικό τόμο προς τιμήν του Ιακ. Φαρσεδάκη. Προδημοσίευση στο περιοδικό Εγκληματολογία, (1) 2009, σσ. 25-34.

Συκιώτου, Α. (2009), Το Διαδίκτυο ως όχημα θυματοποίησης, Αθήνα:  Αντ. Σάκκκουλα.

Τσίγγανου Ι., Δασκαλάκη Η., Τσαμπαρλή Δ. (2004), Εικόνες και αναπαραστάσεις βίας στο ελληνικό σχολείο, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη

Χουλιάρας, Α. (2015), «Δικαιώματα του Ανθρώπου, Κρατική Εγκληματικότητα και Διεθνής Ποινική Δικαιοσύνη», σε Β. Καρύδης και Α. Χουλιάρας (επιμ.), Ηθικός Πανικός, Εξουσία και Δικαιώματα: Σύγχρονες Προσεγγίσεις, Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας, σσ. 181-207.

Β) Ξενόγλωσση:

Brennan I. and Johnstone G. (2019): Building Bridges: Prisoners, Crime Victims and Restorative Justice, Eleven International Publishing.

Burford G., Braithwaite J. and Braithwaite, V. (2019): Restorative and responsive human services, N.Y: Routledge.

Chouliaras, A. (2010), “The reason of state:  theoretical  inquiries  and  consequences for the criminology of state crime” in  W.  Chambliss, R.   Michalowski, and R. Kramer (eds.), State Crime in  the  Global Age, UK-USA: Willan Publishing, 2010, pp. 232-246.

Cohen, S. (2000), States of Denial: Knowing About Atrocities and Suffering. Cambridge: Polity Press

Daigle L. (2013): Victimology. The Essentials, London: Sage.

Davis F.E. (2019): The Little Book of Race and Restorative Justice: Black Lives, Healing, and US Social Transformation (Justice and Peacebuilding), N.Y: Good Books.

Dignan J. (2005): Understanding Victims and Restorative Justice, Open University Press, Maidenhead

Goodey J. (2005): Victims and Victimology, Harlow: Pearson Education.

Green, P., Ward T. (2004), State Crime. Governments, Violence and Corruption, London: Pluto Press

Johnstone G., van Ness D. (2006): Handbook of Restorative Justice, Willan, Devon.
Johnstone G. (2012): A Restorative Justice Reader, Oxford: Routledge

van Dijk J, van Kesteren J, Smit. P. (2008): Criminal Victimisation in International Perspective, Devon: Willan.

Walklate S. (ed) (2007): Handbook of Victims and Victimology, Cullompton, UK, and Portland: Willan

Zehr H. (2015): Changing Lenses: restorative justice for our times, Harrisonburg: Herald Press.

Η εκπόνηση εργασιών και οι παρουσιάσεις φοιτητών και φοιτητριών που γίνονται στο πλαίσιο της διδασκαλίας του μαθήματος λαμβάνονται υπόψη ως εκπαιδευτικές δραστηριότητες ενισχυτικές του βαθμού κατά 3 το πολύ μονάδες. Για να προσμετρηθεί ο ενισχυτικός βαθμός οι εξεταζόμενοι/-ες φοιτητές/-ήτριες πρέπει να βαθμολογηθούν τουλάχιστον με πέντε στις γραπτές εξετάσεις.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέτασης είναι δυνατή η επικοινωνία με τους διδάσκοντες με τον τρόπο που αναφέρεται ανωτέρω και μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας teams, με σύνδεσμο που ανακοινώνεται πριν από τις εξετάσεις. Μέσω της ίδιας πλατφόρμας εξετάζονται προφορικά οι φοιτητές και φοιτήτριες που έχουν αυτό το δικαίωμα, στα ίδια θέματα με αυτά των γραπτών εξετάσεων.

Εκπρόθεσμη υποβολή των απαντήσεων δεν γίνεται δεκτή εκτός εάν οφείλεται σε τεχνικό πρόβλημα και ενημερωθεί ο διδάσκων πριν από τη λήξη του χρόνου υποβολής.